Epigenetica: De gebruiksaanwijzing van ons erfelijk materiaal
Avondlezing door dr. Hendrik Marks (RU en RadboudUMC Nijmegen) georganiseerd door de Bossche Chemische Kring.
Samenvatting
Elke cel in het lichaam bevat in de celkern erfelijk materiaal dat het genoom genoemd wordt. Dit genoom bestaat uit DNA, een lange code van de basen A, T, C en G. Deze code bevat alle informatie voor de ontwikkeling van een volledig individu en de persoonlijke eigenschappen. Binnen één individu bevatten alle cellen dezelfde DNA code. Dit is de DNA code uit de spermacel van de vader en uit de eicel van de moeder.
Na bevruchting zal de zygote (bevruchte eicel) gaan delen en bij elke deling een exacte kopie maken van het DNA om mee te geven aan de dochtercellen. In de vroege ontwikkeling specialiseren cellen zich om uiteindelijk de verschillende cellen, weefsels en organen te worden waaruit een organisme is opgebouwd, zoals zenuwcellen, spierweefsel en de hersenen.
Maar hoe kan die specialisatie optreden als het erfelijk materiaal binnen elke cel identiek is? Dit wordt bewerkstelligd door regulatie van RNA productie waarvoor de code in het DNA ligt. Deze regulatie vindt met name plaats door eiwitten die aan het DNA kunnen binden. Door in de verschillende celtypen andere delen van het DNA actief te laten zijn kunnen cellen die hetzelfde genoom bevatten toch verschillend worden.
Mijn onderzoeksgroep is geïnteresseerd in welke gebieden op het DNA aan- en uitstaan in de verschillende celtypen en weefsels die gevormd worden tijdens de ontwikkeling van een organisme. Met name willen we weten hoe deze gebieden (ook wel genen genaamd) aan- of uitgezet worden, en welke eiwitten of andere moleculen daarbij betrokken zijn. Bestudering van de regulering van het DNA door moleculen die aan het DNA binden wordt ook wel “epigenetica” genoemd.
Naast embryonale ontwikkeling heeft mijn groep een sterke focus op epigenetica van ziektes, waarbij misregulatie van het genoom onder andere tot leukemie kan leiden. Ook zal ik in mijn voordracht verder toelichten hoe stormachtige ontwikkelingen in technologieën als Next Generation Sequencing (NGS), Mass Spectrometry en single cell sequencing een centrale rol hebben binnen mijn onderzoek.
Curriculum Vitae dr.ir. Hendrik Marks
Dr. Ir. Hendrik Marks deed zijn promotieonderzoek bij de Wageningen Universiteit in de virologie. In 2006 kwam hij in dienst bij de Radboud Universiteit Nijmegen om genoomregulatie in embryonale stamcellen te ontrafelen, waarbij hij onder meer aantoonde dat de manier waarop het DNA ingepakt zit bij embryonale stamcellen in de kern sterk afwijkt van alle andere celtypen (Cell 2010; Nature, 2011; Cell, 2012).
Met behulp van een NWO VIDI beurs verkegen in 2013 heeft Hendrik zijn eigen onderzoeksgroep opgezet met als doel de kern van embryonale stamcellen integraal in kaart te brengen (Cell Stem Cell, 2019), waarbij hij in 2018 tenure kreeg. .
Introducé(e)s zijn van harte welkom.
Graag vooraf bericht als u verwacht te komen.
Stuur daartoe een mail naar tcj.gribnau@planet.nl.
Meer informatie over deze en andere lezingen is te vinden op www.beceka.info.
